verslag-bezoek-ghana.htm

terug naar Individuele Broeders Verslag van een bezoek aan

GHANA

[ Klik op de foto's om ze te vergroten.]

Ergens in 2011 zeiden mevrouw Nellie Lamberts-Kuypers en mevrouw Tonnie Rijks-Kuypers, - zij willen het liefst Nellie en Tonnie genoemd worden - tegen mij: “Wij willen naar Ghana en jij moet met ons meegaan”. Nellie en Tonnie zijn twee dames die allebei lange tijd bij de broeders in Helmond gewerkt hebben en daarom heel veel broeders kennen. Nellie woont in Deurne en Tonnie in Someren-eind. Hun mannen hebben hun hele werkend leven bij de Vlisco in Helmond gewerkt en Vlisco weeft de katoentjes die in Afrika, dus ook in Ghana, door de vrouwen gedragen worden.

Met 2 dames op reis

Nellie en Tonnie hebben al vele jaren grote belangstelling voor het leven en werk van de broeders in Ghana. Zij doen daar ook heel veel voor. Speciaal voor het straatkinderenproject van br. Jos van Dinther in Accra proberen zij geld bij elkaar te krijgen en allerlei goede spullen in te zamelen, zoals nieuwe kleren en speelgoed voor deze kinderen in Accra en omstreken.
In 2011 kwam het voor mij niet goed uit naar Ghana te gaan. Bovendien wilde ik zo’n bezoek aan Ghana een beetje in verband brengen met mijn 80ste verjaardag en die was in oktober 2012. Dat was prima voor de dames en daarom werd er in april/mei 2012 geboekt voor de reis naar Ghana. Op 21 oktober werd ik 80 en op 25 oktober stapten wij drieën in het vliegtuig naar Accra.

En toen begon onze vliegreis naar Accra, Ghana!

Nellie en Tonnie hadden mij gezegd: “Wij gaan twee weken”. Ik zei dat dat wel de allerkortste tijd was om zo’n bezoek af te leggen, want er komt toch nogal wat reizen aan te pas wil je echt iets van het leven en werk van de broeders zien. Maar zij hadden hun mannen moeten beloven – beiden zijn meer dan vijftig jaar getrouwd – niet langer dan twee weken weg te blijven. “Maar jij kunt zolang blijven als je wilt”, zeiden ze tegen mij. En mijn spontane reactie was: “Dan blijf ik drie maanden”.

Br. Augustine, de provinciaal, met zijn pick up, die ons naar Wa zou brengen.

Ontmoetingen tijdens de eerste wandeling in Accra

Voor Nellie en Tonnie is het een geweldige ervaring en onvergetelijke reis geworden. Ik heb me nooit eerder zo goed gerealiseerd dat, als je nooit eerder in Afrika, Ghana, geweest bent, alles nieuw, alles anders is dan in Nederland, dat je in een andere wereld terecht komt.

Omdat de dames maar twee weken konden blijven moesten we ons in het bezoeken van de broeders, die in elf verschillende communiteiten en plaatsen leven en werken, tot enkele communiteiten beperken, temeer daar deze nog ver uit elkaar liggen. In Accra werd natuurlijk het straatkinderen project uitvoerig bezocht en bekeken. Maar we hebben ook door straatjes gelopen waar de mensen wonen in niet veel anders dan wat wij hier containers noemen.

Bij de ingang van Saint Louis te Wa

Communiteit St. Louis

De broeders in de St. Louis-communiteit in Wa, de grootste communiteit in Ghana met tien broeders, leidden ons rond in het vrij nieuwe schoolcomplex, dat ook St. Louis heet. We gingen ook naar het In Service Training Centre waar allerlei trainingen en workshops gegeven worden voor mensen werkzaam in verschillende beroepen zoals onderwijs, verpleging, landbouw, godsdienst, etc. Bij het totstandkomen van dit project heeft br. Jan Kleinpenning z.g. nog een groot aandeel gehad. Ook zagen wij hoe br. Gracious met zijn staf jonge mensen, die een bepaalde beroepsopleiding gevolgd hebben, helpt met het opzetten en exploiteren van een eigen bedrijfje. In de zeventiger jaren is br. Wim van Winden met dit project begonnen, later overgenomen door br. Wim Luiten.

WELCOME, dat staat in Wa in het In Service Training Centre - en dat waren we ook!

Op bezoek in PEPSC in Wa, bij Br. Gracious en zijn staf.

Naar Nandom en Kaleo

Na Wa zijn we samen met br. Albert Ketelaars naar Nandom getogen en maakten de dames kennis met onverharde en stoffige wegen, want tot Wa zijn de wegen nu geasfalteerd. Dat is pas sinds een jaar of twee. Wij hebben ook daar het werk van de broeders in de grote Senior High School en de St. John’s Technical School met veel belangstelling bekeken en bewonderd. De St. John’s school dankt haar naam aan br. Wim van Winden - die in Ghana Brother John heette – en die de oprichter van deze school is. Hij heeft daar ook een standbeeld voor gekregen in de vorm van een buste. De dames hebben bij dit standbeeld geposeerd! In de Senior High school zwaait br. Nicholas Zumanaa de scepter, en dat doet hij met verve en met succes! We zijn ook naar het ziekenhuis geweest in Nandom en Nellie en Tonnie waren weg bij het zien van de pasgeboren baby´s in kleurrijke doeken gewikkeld!

Bij de studenten automechanics in Saint John Technical School te Nandom

Hier met Br. Albert Ketelaars bij de carpenters.

Nellie en Tonnie poseren bij het standbeeld van Brother John / Wim van Winden.

Een van de pasgeboren baby's in het ziekenhuis van Nandom, waar Nellie en Tonnie weg van waren!

Toen we in Nandom waren werd een schoonzus van een van de broeders daar door de bliksem getroffen en gedood. Wij zijn naar de uitvaart geweest zoals die daar gehouden wordt. Het was heel apart en ook wel een beetje schokkend voor Nellie en Tonnie om daar een vrij jonge vrouw, gestorven, te zien zitten op een verhoog met allerlei huishoudelijke artikelen om haar heen, zoals de gewoonten en gebruiken daar voorschrijven. Het was een aangrijpende en zeer emotionele gebeurtenis.

Bij de pito-brouwster in Nandom

Broeder Aloysius, hoofd van de junior high school in Kaleo.

Nellie in de technische school Saint Basilide te Kaleo.

Bij het portret van Br. Jos van Dinther, eerste hoofd van Saint Basilide's

Kaleo is de plaats waar wij fic broeders het eerst begonnen zijn, in september 1965. We hebben daar het werk van br. John Bosco gezien. Br. John Bosco is de coördinator van alle gezondheidsdiensten in het diocees Wa. In dat kader is hij bezig met een project voor mensen die, voornamelijk door polio, gehandicapt zijn. Ook bezochten wij de grote en goed georganiseerde technische school waarvan de broeders Borgias Schrurs z.g. en Jos van Dinther de stichters zijn. Dat was in 1972.

Vertrek van de dames

Natuurlijk waren twee weken veel te kort voor Nellie en Tonnie om alles wat de broeders in Ghana doen te zien. Maar wát ze konden zien en bezoeken hebben ze gedaan! En goddank zonder ziek te worden of andere belemmeringen te ervaren. 8 November was de dag van vertrekken. De avond tevoren was er een afscheidsbijeenkomst met alle broeders die in Accra waren. Nellie en Tonnie hadden voor alle ingrediënten voor zo’n afscheid gezorgd. Ze hebben toen ook hun grote dank uitgesproken voor het fantastisch onthaal, de grote gastvrijheid die ze in deze twee weken genoten hadden en voor de kennis opgedaan over het werk dat de broeders in Ghana doen. De broeders van hun kant dankten Nellie en Tonnie voor hun bezoek, hun belangstelling en voor alle inspanningen die ze doen om bij te dragen aan de verschillende projecten van de broeders hier die ze nu hebben kunnen bezoeken.
In de avond van 8 november zijn Nellie en Tonnie vertrokken. Met br.Nicholas Zumanaa heb ik hen uitgeleide gedaan en toen begon voor mij de tweede fase van mijn bezoek in Ghana!

Tweede fase

En die fase begon met het bijwonen van de uitvaart van bisschop Joseph Bowers SVD, 102 jaar oud! Hij was de bisschop van Accra toen br. Oventius van Doorn z.g. en ik in 1965 in Accra aankwamen. Toen hij stierf was hij de oudste bisschop in de katholieke kerk. Het was een echte Afrikaanse uitvaart; ik heb toen ruim vijf uur in de kerk gezeten. Zolang had ik er nog nooit in gezeten. Was weer helemaal terug in Ghana!

Met Br. Gracious (helemaal rechts) op bezoek in Kukurantumi: Saint Paul's Technical School

Bij de inzegening van ons nieuwe huis in Sunyani door bisschop Gyamfi.

In de weken die volgden heb ik alle, en dat zijn er nu elf, communiteiten van de broeders bezocht. Meestal bleef ik enkele dagen, soms een week, naar gelang het aantal broeders en werken die de broeders in de plaats waar ze wonen hebben. Daar waren natuurlijk allerlei scholen bij waaraan broeders les geven of leiding geven; lagere, middelbare, technische, tot aan een polytechnische en een universiteit in Wa toe.

Wat geweldig als je dat allemaal mag zien en mee mag maken hoe de medebroeders in Ghana, in de traditie en het charisma van de Congregatie doorgaan met kinderen en jonge mensen te onderwijzen, op te leiden, te vormen, om zich te bekwamen een volwaardige plaats in te nemen in de Ghanese samenleving en daar hun steentje aan bij te dragen.

Family feast

Op 24 november werd het traditionele jaarlijkse ‘family feast’ gehouden. Gewoonlijk probeert men dat op de 21e november, de stichtingsdag van de Congregatie, te doen, maar toen was de bisschop van Wa verhinderd. Het begint met een gebedsdienst op de vooravond, waarin de belangrijkste gebeurtenissen van het afgelopen ‘congregatiejaar’ gememoreerd worden. Ook worden de broeders die een jubileum vierden nog eens genoemd en wordt er voor hen gebeden. Deze keer waren dat br. Albert Ketelaars, die zijn 50-jarig jubileum vierde en br. Oscar Gem die zijn 25-jarig professiefeest vierde. En wat mijzelf betreft werd ook mijn 80e verjaardag gememoreerd en gehonoreerd.

In de morgen van de 24e werd er een goed en uitgebreid verslag gegeven van het generaal kapittel, dat in augustus 2012 in Indonesia plaatsvond. Dit verslag werd door de broeders die dit kapittel hadden meegemaakt gegeven. Er waren ook vele en interessante vragen. In de middag wordt er gevolleyd en dat gaat er spannend aan toe, en er wordt ook flink gezweet! De avond begint met een eucharistieviering, waarin de bisschop van Wa voorgaat. Na het uitgebreide avondmaal is er de ‘social evening’ waarin wordt gedanst, voorgedragen en de jubilarissen geschenken worden aangeboden. Al met al een heel broederlijke, feestelijke en vooral gezellige bijeenkomst!

Eten met de bisschop tijdens het Family Feest

Br. Albert denkt nog na tijdens het dansen!

Deze twee dansers zijn minder serieus!

Kerst en nieuwjaar

De kerstviering in Wa en de nieuwjaarsviering in Nandom waren natuurlijke hoogtepunten voor mij tijdens dit bezoek. Ik ontmoette dan zoveel mensen waar ik, toen ik in Ghana was, op een of andere manier mee te maken heb gehad en met wie altijd iets van een band gebleven is. Tijdens die kerst- en nieuwjaarstijd zijn er ook allerlei vieringen, jubilea van priesters en religieuzen, die dat dan in het dorp waar ze vandaan komen vieren. Zo was er ook het zilveren priesterfeest van de generale overste van de Witte Paters, Richard Baawobr. Hij is de eerste Afrikaanse Witte Pater in deze functie. Hij is ook een ‘old boy’ van de Nandom Secondary School; dus begrijpelijkerwijs was br. Albert, zijn toenmalige headmaster, prominent aanwezig. Er waren allerlei festiviteiten. Ook worden er dan veel huwelijken gesloten met de bijbehorende feestelijkheden. Echt een héél feestvierende en jubilerende periode! Wat is het dan fantastisch om daar bij te kunnen zijn!

Tijdens de wandeling in de vroege morgen.

Ik heb ook veel kunnen lopen. Mijn dagelijkse wandelingen zijn hier ruimschoots aan hun trekken gekomen. Liefst ’s morgens vroeg, dan was het nog koel en kon ik de zon zien opkomen, heel vlug gaat dat, prachtig. Meestal liep ik door meer afgelegen straten en door de ‘bush’. Als ik over de gewone verkeersweg liep dan gebeurde het nogal eens dat een jongeman op zijn mortor stopte om me een lift aan te bieden. Ik bedankte dan vriendelijk voor het aanbod en zei dat ik toch liever liep. Die gekke blanken! Hebben zeker vroeger nooit hoeven te lopen zoals wij? Ik toevallig wel!

Nieuwe ontwikkelingen

Motors! Het verkeer! De wegen! De mobieltjes! De toename daarvan hebben mij het meest getroffen tijdens dit bezoek. Vrouwen met baby’s op de rug snellen je voorbij op de motor. Hele gezinnen worden ermee vervoerd en het laatste vervoermiddel dat de Japanners ingevoerd hebben is een motor met een laadbak. Die motor vervangt de ezeltjes, die vroeger voor deze vorm van vervoer zorgden. Helaas gebeuren er nogal wat ongelukken met dit vervoermiddel, maar ook door het grote aantal motors. Mij werd verteld, dat er in Wa gemiddeld een dodelijk ongeluk per week plaatsvindt.

De motor (met laadbak) vervangt de ezeltjes ...

Ons kerkhof in Wa, heel internationaal: 2 Ghanese, 2 Indonesische en 2 Nederlandse broeders liggen hier begraven.

Wat de infrastructuur betreft is er veel vooruitgang te zien, vooral op het gebied van communicatie. Iedereen lijkt wel een mobieltje te hebben en dat in alle lagen van de bevolking. De draadtelefoon wordt, denk ik, nauwelijks nog gebruikt en voor velen wordt het tijdperk daarvan gewoon overgeslagen. De Chinezen zijn bezig brede wegen aan te leggen, maar het verkeer neemt dermate toe, dat steden zoals Accra en Kumasi heel erg te kampen hebben met verkeersopstoppingen!

Ghana was het Afrikaanse land dat in 2011 als enige een economische groei had van meer dan 12%. Maar wie daar het meeste van profiteren?! Overal zag ik nog vrouwen lopen met grote bakken water op het hoofd. En dat niet alleen in de afgelegen dorpen, maar ook in Accra en andere grote steden. Ik dacht dan wel eens: Wanneer zal de tijd komen dat iedereen in Ghana stromend water in huis heeft?

Wat er allemaal nog te zien was in de Upper West Region!

Bij ons afscheid kijkt dit kind ons na ...

Een onvergetelijke reis

Het was boeiend, interessant, soms ontroerend om het allemaal te zien en mee te maken. De medebroeders waren bijzonder gastvrij, deden van alles om mijn bezoek goed en zinvol te laten verlopen. Zij zorgden ervoor dat ik alle communiteiten kon bezoeken zonder uren te moeten wachten op vervoer of in overvolle ‘tro-tro’s’ grote afstanden af te leggen. Ik ben hen dan ook bijzonder dankbaar voor alles wat ik aan gastvrijheid, hartelijkheid, maar bijzonder aan broederlijke genegenheid heb mogen ontvangen en ervaren. Ik ben natuurlijk héél véél dank verschuldigd aan Nellie en Tonnie. Zij zijn degenen die deze reis voor mij mogelijk maakten. Tenslotte dank ik van ganser harte de provinciale besturen van Ghana en Nederland. De eerste voor de uitstekende organisatie van mijn bezoek aan Ghana. De laatste voor de bereidheid om mij drie maanden te laten gaan zo kort nadat ik in datzelfde bestuur terecht gekomen was! Het bestuur in Nederland en het besturen van de Nederlandse provincie heeft er goddank niet onder geleden!

br. Maarten Bouw

Maastricht, De Beyart,
23 februari 2013

naar boven